Historia kościoła w Ostromecku
Kościół w Ostromecku najprawdopodobniej istniał już w XIII wieku, jednakże pierwsza historyczna wzmianka o kościele odnotowana jest w dokumencie kościelnym z 1414 roku. Już wtedy patronem kościoła był święty Mikołaj. W 1445 roku wzniesiono nową budowlę, kształtem przypominającą dzisiejszą - jednonawową z węższym prezbiterium, której sklepienie było dwuprzęsłowe. Zbudowali ją albo bogatsi rycerze, albo pierwsi właściciele Ostromecka – Ostromieccy lub Ostromeccy.
Pod koniec XVI wieku kościół w Ostromecku został czasowo przejęty przez protestantów. Trwało to do około 1630 roku, kiedy to został wzniesiony nowy budynek kościoła, którego fundatorem był Jan Dorpowski. Stanął on na miejscu starej świątyni, która według niektórych badaczy spłonęła. Położony na wierzchołku łagodnego wzgórza, ceglany i prosty posiadał masywne mury i kwadratową wieżę, w której znajdowały się trzy dzwony. Największy z nich nosił imię „święty Piotr” i został odlany w 1622 roku. Drugi, mniejszy nie miał nazwy, pochodził z 1632 roku. Na szczycie dachu kościoła, od strony wschodniej umieszczona była sygnaturka. Używano jej krótko przed rozpoczęciem Mszy świętej lub nabożeństwa.
Kościół z czasów Jana Dorpowskiego prawdopodobnie był konsekrowany, jednak daty konsekracji nie udało się ustalić. Wewnętrzne ściany kościoła pokryte były wówczas freskami, a podczas ich powstawania stosowano temperę. W późniejszych latach malowidła pokryła gruba warstwa wapna.
W 1633 roku, w podziemiach kościoła pochowano jego donatora – Jana Dorpowskiego. W miejscu epitafium – dziś już zrównanym z posadzką kościoła widać jedynie znak krzyża.
Po wojnie szwedzkiej świątynia w Ostromecku, jak wiele innych była zrujnowana, jednakże właściciele Ostromecka – Dorpowscy nadal interesowali się miejscowym kościołem. W latach 1664-1675 dokonano wielu napraw i przebudowano kościół. Został on powiększony o zachodnie przęsło nawy i zakrystię od północy. Od tego czasu budowla posiada chór oraz barokową dzwonnicę. Nad bocznym wyjściem z kościoła już wówczas znajdował się półkolisty obraz namalowany na blasze, istniejący do dziś. W 1667 roku parafia ostromecka liczyła około 200 wiernych, co ówcześnie stanowiło dość dużą wspólnotę.
6 października 1675 roku biskup sufragan chełmiński Maciej Bystram dokonał konsekracji kościoła jednocześnie dodając kościołowi patronów: świętego Mikołaja Biskupa, świętego Stanisława Biskupa i Męczennika i Jana Chrzciciela. Wydarzenie to upamiętnia tablica wisząca do dziś po lewej stronie wejścia do zakrystii.
W XVIII wieku Ostromecko stało się własnością hrabiowskiej rodziny Mostowskich i to oni wzięli na siebie odpowiedzialność za restaurowanie i przebudowę kościoła. W 1717 roku dobudowano zakrystię, którą zdobiły malowidła i rzeźby, natomiast w 1745 roku spojono i wzmocniono mury kościoła. Wymieniona została posadzka, a na ścianach kościoła polecono wymalować postacie dwunastu apostołów, Chrystusa i Matki Bożej oraz scenę Sądu Bożego.
W 1764 roku wieża z dzwonami zawaliła się, a odbudował ją Paweł Mostowski. Wieża posiada obecnie kształt hełmu otoczonego ośmioboczną latarnią zwieńczoną iglicą, na której umieszczono blaszaną chorągiewkę z inicjałami P. M. (Paweł Mostowski) oraz datami 1764 i 1806. Pierwsza data oznacza rok rozpoczęcia przebudowy, data druga to rok ukończenia późniejszego odnowienia. Z 1767 roku pochodzi także zegar na wieży. Z tego okresu pochodzi także kruchta, ołtarz główny oraz ołtarze boczne, ambona i chrzcielnica. W 1737 roku wokół kościoła postawiono mur z bramką od południa, odnowioną w 1845 roku, z półkolistym wejściem i trójkątnym szczycikiem, w którym do dziś widoczne są daty.
W latach 1806-1833 Jakub Marcin Schoenborn odnowił kościół, a pod koniec prac zlecił wybudowanie specjalnych podziemi dla właścicieli Ostromecka i proboszczów.
W nocy z 11 na 12 grudnia 1833 roku miało miejsce włamanie do kościoła. Złodzieje dostali się do świątyni przez zakrystię, kradnąc srebrną monstrancję, trzy duże, srebrne lampy oraz kielich na komunikanty.
Kolejnych remontów kościoła dokonywano w roku 1839 oraz w latach 1844-45.
W 1859 roku parafia straciła samodzielność i stała się filią parafii Boluminek. Dopiero po kilkudziesięciu latach dekretem biskupa chełmińskiego Stanisława Wojciecha Okoniewskiego 1 czerwca 1939 roku Kościół w Ostromecku znów stał się odrębną parafią.
Wiek XX to czas, kiedy w Ostromecku nie było już właścicieli wsi, rodzin szlachcekich czy hrabiowskich. Utrzymywanie kościoła spoczęło całkowicie na barkach kolejnych księży proboszczów.
Duszpasterze parafii w Ostromecku
Z przekazów ustnych wiadomo, że w XIX wieku do Ostromecka dojeżdżali księża z Boluminka: Doering, Kopal i Szulc. Na przełomie XIX i XX wieku obowiązki duszpasterskie sprawował tu Ks. Józef Prabucki, zmarły 15 maja 1915 roku. Jego następcą był Ks. Zenon Promiński (ur. 1873) – prawie aż do swej śmierci 10 lutego 1939 roku. Ksiądz Promiński posiadał tytuł profesora i radcy. Zanim trafił do Ostromecka, był wikarym chełmińskim i prefektem gimnazjów w Chełmnie i Grudziądzu. Biskup Okoniewski zarejestrował w czasie działalności Ks. Promińskiego w Ostromecku istnienie tu Stowarzyszenia Dziecięctwa Jezusowego oraz Bractwa Różańcowego. Ponadto Ks. Promiński z oddaniem opiekował się miejscowym szpitalem dla ubogich. Od stycznia do maja 1939 r. parafią opiekował się Ks. Jan Danielewicz. Przybyły po nim Ks. Józef Tuszyński przebywał w Ostromecku zaledwie do 11 kwietnia 1940 r., kiedy to został aresztowany. Osadzono go w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen, gdzie w tym samym roku zmarł. W lipcu, w obecności rodziny i wielu parafian złożono urnę z jego prochami na cmentarzu w Ostromecku. Do końca II wojny światowej parafią administrował Ks. Jan Danielewicz, proboszcz parafii w Boluminku. Po kilkumiesięcznej bytności w Ostromecku Ks. Bruskiego (maj-sierpień 1947), w parafii ostromeckiej osiadł na stałe Ks. Ignacy Chmurzyński. 1 czerwca 1954 r. obowiązki duszpasterskie przejął Ks. Alfons Dudek, a 1 czerwca 1979 roku proboszczem w ostromeckiej parafii został Ks. Bogumił Szmergalski. Od 1 sierpnia 2010 roku parafia ma nowego duszpasterza – Ks. Bogdana Kołodziejczyka, a z dniem 1 lutego 2016 roku opiekę duszpasterską nad parafią objął Ks. Piotr Sacha.
Zabytki ostromeckiej świątyni
Ołtarz główny w kościele ostromeckim jest pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny. Wykonany jest z drewna, pokryty polichromią. Styl ołtarza – barkowy. Powstał w pierwszym ćwierćwieczu XVIII wieku. Nastawa ołtarza ma kształt bardzo bogatej i wyjątkowej ramy akantowo-wstęgowej . W dolnej części nastawy ołtarza znajduje się obraz przedstawiający Matkę Bożą z Dzieciątkiem, przysłonięty srebrną sukienką. Powstał on około 1630 roku, sukienka zaś w drugiej połowie XVII wieku. Drugi obraz zsuwany ukazuje również Matkę Bożą Niepokalaną w otoczeniu aniołów. Zasłona przedniej części ołtarza przedstawia postać świętego Michała Archanioła. Wokół obrazu centralnego widać rozmieszczone symetrycznie owalne obrazy przedstawiające świętych. Patrząc na ołtarz, z prawej strony widzimy świętego Mikołaja biskupa, wyżej świętego Jerzego, z lewej strony oglądamy świętego Stanisława – biskupa i męczennika, a wyżej świętego Zygmunta. W górze, w zwieńczeniu ołtarza umieszczono obraz świętego Jana Chrzciciela, natomiast w antepedium widnieje postać świętego Michała Archanioła.
Ołtarz boczny prawy znajduje się w południowo-wschodnim narożu kościoła. Powstał przed 1737 rokiem, wykonany z drewna z zastosowaniem techniki polichromii. Główne motywy ornamentalne w ołtarzu to wstęga i akant. Owalny obraz centralny przedstawia świętego Józefa z Dzieciątkiem Jezus, mniejszy, w górnej części ołtarza ukazuje świętą Annę nauczającą swą córkę – Maryję. W antepedium ołtarza widać obraz przedstawiający świętego Rafała Archanioła. Ołtarz wieńczy trójlistny krzyż.
Ołtarz boczny lewy podobnie jak ołtarz boczny prawy, powstał przed 1737 rokiem. Obraz centralny przedstawia Ukrzyżowanie, a w górnej części ołtarza ukazana jest postać świętego Antoniego Padewskiego z Dzieciątkiem Jezus. Spiralnie zwinięte esownice tworzą jakby zwieńczenie nad obrazem centralnym, na którym spoczywa korona stanowiąca klamrę między obrazami. Po obu stronach korony umieszczone są dwa aniołki, ukazane w zróżnicowanych pozach. Ołtarz wieńczy postać anioła z rozłożonymi skrzydłami, w złoconej sukni, stojącego na błękitno-srebrzystym obłoczku. W wyciągniętych przed sobą rękach trzyma chustę świętej Weroniki.
Pieta powstała w drugim ćwierćwieczu XV wieku. Twórca nie jest znany. Rzeźba znajduje się w kościele, we wnęce w północnej ścianie nawy, w pobliżu lewego ołtarza bocznego.
Obraz – Ukrzyżowanie namalowany jest na blasze. Powstał pod koniec XVII wieku. Przedstawia Pana Jezusa ukrzyżowanego z Maryją i świętym Janem na tle Jerozolimy oraz portrety fundatorów kościoła – Jadwigi i Jakuba Dorpowskich trzymane przez anioły.
Tablica konsekracyjna upamiętnia poświęcenie kościoła w 1675 roku przez biskupa Macieja Bystrama.
Rzeźba Pasja pochodzi z końca XVII wieku. Grupa rzeźbiarska obrazująca scenę pod krzyżem Pana Jezusa umieszczona jest na belce tęczowej, w łuku oddzielającym prezbiterium od nawy. Po prawej stronie ukrzyżowanego Chrystusa stoi Matka Boża Bolesna, po lewej zaś święty Jan ewangelista.
Rzeźba świętego Jerzego wykonana jest z drewna i polichromowana. Powstała w drugiej połowie XVII wieku. Przedstawia świętego Jerzego na koniu toczącego walkę ze smokiem.
Ambona w naszym kościele jest drewniana, barwnie malowana i bogato zdobiona. Stanowi zabytek z okresu późnego baroku. Powstała na przełomie XVIII i XIX wieku. W poszczególnych płycinach ambony nałożone są dekoracje wyobrażające uskrzydlone symbole czterech Ewangelistów z księgami. Niski, sześcioboczny baldachim ozdobiony jest gołębicą. Powyżej widać dekoracyjne wstęgi. Zwinięte są w esownice, a ich krawędzie oplatają liście akantu. Miejsce ich zetknięcia zdobi szyszka.
Chrzcielnica przez wiele lat uznawana była za zabytek z pierwszej połowy XVIII wieku, jednakże niedawno przeprowadzona konserwacja pozwoliła odkryć, że to zabytek dużo starszy. Spod wielu warstw farb wyłoniły się kolory pierwotnie zdobiące chrzcielnicę.
Dzwon zegarowy jest jedynym zabytkiem naszego kościoła, którego twórca jest znany. Jest nim Mikołaj Petersilge z Torunia. Znana jest również data powstania dzwonu – 1765 rok. Dzwon odlany jest z brązu, w stylu barokowym.
Krucyfiks wiszący w kruchcie kościoła, nad kropielnicą pochodzi z XVII wieku. Wykonany z drewna, w stylu barokowo-ludowym.
Rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego, którą można zobaczyć w kościele w czasie od Wielkanocny do Zesłania Ducha Świętego powstała w drugiej połowie XVIII wieku. Jest wykonana z drewna i barwnie malowana, w stylu barokowym.
Matka Boska Tronująca z Dzieciątkiem stanowi najstarszy zabytek kościoła. Gotycka rzeźba wykonana jest z drewna i pochodzi z drugiego ćwierćwiecza XIV wieku.
Źródła:
„Kościół w Ostromecku” - Ks. Bogumił Szmergalski, Akapit, Bydgoszcz 1998 r.
„Ostromecko i okolice” - Zdzisław Raszeja, Margrafsen, Bydgoszcz 2002 r.
„Czas jak strumień...z dziejów Ostromecka” - Anna Sucharska, Filharmonia Pomorska im. Ignacego Paderewskiego, Bydgoszcz 1990 r.